Trung tâm Nghiên cứu Lịch sử Đài Loan thuộc Viện Nghiên cứu Trung ương công bố phát hiện “Bản đồ địa chính thành Zeelandia”

Nguồn Academia Sinica

2018-10-24

Ngày 23/10/2018, Trung tâm Nghiên cứu Lịch sử Đài Loan thuộc Viện Nghiên cứu Trung ương (AS) đã tổ chức hội thảo quốc tế công bố phát hiện nghiên cứu mang tên “Bản đồ địa chính thành Zeelandia”, vén lên diện mạo bản đồ địa chính của thành phố cổ xưa nhất Đài Loan (Ảnh: AS)

Thành phố được xây dựng sớm nhất ở Đài Loan là thành phố Đài Nam, năm 1624, người Hà Lan xây dựng thành Zeelandia ở Đại Viên (ngày nay là quận An Bình, Đài Nam). Ngày 23/10/2018, Trung tâm Nghiên cứu Lịch sử Đài Loan thuộc Viện Nghiên cứu Trung ương (AS) đã tổ chức hội thảo quốc tế với chủ đề “Không gian và quản lý thành phố cảng Đại Viên” (Workshop on the Governance and Spatital Settings in Zeelandia Town), công bố phát hiện nghiên cứu mang tên “Bản đồ địa chính thành Zeelandia”, trong đó bao gồm bản đồ thị trấn, bố cục đường phố, tên các cư dân người Hoa và người Hà Lan được đăng ký sớm nhất, ngoài ra còn có sơ đồ bố trí của cả thị trấn, vén lên diện mạo bản đồ địa chính của thành phố cổ xưa nhất Đài Loan.

Nghiên cứu viên Trung tâm Di sản quốc tế Hà Lan Menno Leenstra hồi tưởng lại quá trình khai quật tài liệu lịch sử vô cùng long đong, trắc trở. Ngày 3/3/1643, Nicasius de Hooghe, thương nhân Công ty Đông Ấn Hà Lan nhận mệnh lệnh của cấp trên ở Đại Viên đo đạc toàn bộ diện tích nhà cửa và các bất động sản, đồng thời ghi chép, đăng ký lại để làm căn cứ đóng thuế sau này. Tháng 1/1647, gia đình ông gặp nạn trên đường trở về quê hương Amsterdam, chỉ có con trai ông là Anthony là sống sót. Sau khi trở về Hà Lan, Anthony được giao cho người chú ruột là Romeyn de Hooghe và công chứng viên Sebastiaan van der Piet cùng giám hộ.

Từ trong kho tư liệu của gia tộc de Hooghe được công chứng viên Sebastiaan van der Piet bảo quản, Menno Leenstra đã phát hiện ra các văn bản ghi chép cuộc sống của họ ở Đài Loan, bao gồm cả danh sách bản vẽ địa chính thành phố từ lâu đã nhận định là bị thất lạc.

Thành phố Zeelandia được bao bọc bởi thành Zeelandia, được thành lập cách đây gần 400 năm, sau 30 năm kể từ khi được thành lập năm 1624, Zeelandia đã phát triển các công trình công cộng như: Tòa thị chính, trạm cân, bệnh viện, chợ, cô nhi viện, thậm chí cả trại phục hồi nhân phẩm cho phụ nữ, nghĩa trang công cộng, v.v...

Việc phát hiện ra “Bản đồ địa chính thành Zeelandia” là lại có thêm một tài liệu nghiên cứu lịch sử Đài Loan thời kỳ người Hà Lan chiếm cứ được khai quật tiếp sau công tác phiên dịch tài liệu lịch sử “Nhật ký thành Zeelandia”. Nhật ký thành Zeelandia đã chứng thực một cách chi tiết việc đảo Đài Loan-nơi lúc ấy gọi là Formosa-có vị trí quan trọng, là một trong những trung tâm thương mại quốc tế chủ yếu của thế kỷ 17.

Theo nghiên cứu sơ bộ về “Bản đồ địa chính thành Zeelandia”, cư dân người Hoa là thành phần hoạt động mạnh mẽ nhất thời kỳ này. Họ không trực tiếp đến từ Phúc Kiến mà là người Hoa ở nước ngoài hợp tác với người Hà Lan tại các nước Đông Nam Á thời kỳ Công ty Đông Ấn Hà Lan bắt đầu phát triển, rất nhiều nhà cửa thuộc sở hữu của số ít người Hoa và người Hà Lan, có thể là cho các thương nhân nước ngoài thuê lại sử dụng.

Nội dung bản đồ được Giáo sư trợ lý Hoàng Ân Vũ ở khoa Xây dựng, Đại học Thành Công phục chế cũng rất có ý nghĩa, thể hiện bố cục đường phố được xây dựng bởi nhiều con đường chính trong thành phố. So sánh với hình vẽ còn được lưu giữ cho đến ngày nay của nhà khảo sát người Đức Caspar Schmalkalden thực hiện năm 1648 thì bản đồ phục chế này hầu như phù hợp hoàn toàn, với hình dạng các ngôi nhà riêng lẻ, kích thước các con đường. Đây sẽ là căn cứ vững chắc cho việc lập kế hoạch khai quật khảo cổ sau này.

Khu phố cổ An Bình, Đài Nam ngày nay vẫn phù hợp với bố cục đường phố thế kỷ 17 nhưng đa số các con phố đều hẹp hơn so với bố cục ban đầu.

Bản đồ địa chính này ghi rõ tên phố, số nhà và số lượng lớn họ tên của những người Hoa và người Hà Lan, tổng cộng ghi chép 320 hộ, trong đó có 20 hộ là người Hà Lan, số còn lại là đăng ký tên người Hoa. Điều thú vị là các căn nhà của người Hoa chỉ do hơn 70 người Hoa sở hữu, trong đó có ghi chép lại cuộc sống của 31 người; ngoài ra còn phát hiện thấy trong số những người có quan hệ mật thiết với người Hà Lan hoặc có nhiều bất động sản, đa số là nhân viên phiên dịch người Hà Lan.

Trong số những người Hoa đến từ khắp nơi trên thế giới, có 1/3 số người biết tiếng Bồ Đào Nha và tiếng Tây Ban Nha, cũng có một số ít là Hoa kiều Nhật Bản, biết nói tiếng Nhật. Người dân sinh sống tại các thôn xóm dân tộc bản địa chủ yếu trao đổi với nhau bằng tiếng Mã Lai, ngôn ngữ giao tiếp chung là tiếng Mẫn Nam (tiếng Đài Loan). Địa điểm thương mại hay đến nhất là miền nam Việt Nam và Campuchia, cũng có một số cư dân đến từ Jakarta (Indonesia), rất thân quen với các khu phố Tàu ở Đông Nam Á, mọi người đều có quan hệ mật thiết với Trung Quốc, thường qua lại với các vùng Phúc Kiến, Hạ Môn.

(Nguồn: Viện Nghiên cứu Trung ương)